Abstract: Prawo do miasta i partycypacja obywatelska

Problematyka prawa do miasta nabiera coraz większego znaczenia. I jeśli chcemy rozważać tę kategorię, to punktem wyjścia są trzy podstawowe pytania: czyje prawo?; jaka ma być jego treść? i jaki ma mieć ono charakter?
Udzielenie na nie odpowiedzi nie jest proste. Pomocne tu mogą być następujące tezy:

1. Prawo do miasta musi być rozumiane jako prawo czynne a nie bierne.
2. Prawo do miasta jest fundamentem równoważenia różnych interesów i tym samym równoważenia różnych wymiarów i aspektów rozwoju miasta.
3. Prawo do miasta ma wyrażać współzależność – substancjalną (przedmiotową) i proceduralną (podmiotową).
4. Prawo do miasta nie może być prawem wykluczającym.
5. Musi w nim być wyważony aspekt pozytywny – „prawo za” oraz negatywny – „prawo przeciw”, tak aby umożliwiało zapobieganie niekorzystnym społecznie działaniom i rozwiązaniom, ale jednocześnie umożliwiało kreatywną działalność i wykorzystywanie potencjału twórczego jednostek i grup społecznych.

Partycypacja wynika z dialogu obywatelskiego a nie odwrotnie. Jeśli obywatele nie mają możliwości efektywnego wyrażania i konfrontowania swoich opinii, nie będą gotowi uczestniczyć w podejmowaniu decyzji i przyjmowaniu współodpowiedzialności. Warunkiem uruchomienia dialogu obywatelskiego jest występowanie różnych form przestrzeni publicznej, która dzięki niemu staje się nie tylko przestrzenią współobecności, ale także formowania się wspólnotowej celowości. Przestrzeń publiczna jest zatem kluczowym zasobem rozwojowym.

I jeśli tak spojrzeć na dialog obywatelski, to trudno wyobrazić sobie bez niego społecznie osadzoną politykę miejską. To ona otwiera ścieżkę dojścia do partycypacji, rozumianej jako współzarządzanie. Polityczno-publiczną funkcją współzarządzania nie jest tylko rozwiązywanie określonych problemów miejskich, ale także definiowanie i ustanawianie reguł zarządzania miastem i prowadzenia polityki miejskiej, wiążących tak władze miejskie, jak i obywateli. Tym samym, dialog obywatelski wytwarza szereg wspólnotowych dóbr, niezwykle przydatnych w zarządzaniu miastem. Są nimi m.in.: (i) informacja i wiedza, (ii) zaufanie do określonych aktorów miejskich, (iii) zdolność ich współdziałania, (iv) zbiorowa refleksja i strategiczna wyobraźnia oraz (v) zdolność korygowania polityki miejskiej.

Miejskiego dialogu obywatelskiego nie należy instytucjonalnie usztywniać. Powinna go charakteryzować „zmienna geometria”, rozumiana jako otwartość na włączanie innych i nowych aktorów – ich punktów widzenia i perspektyw poznawczych. Wyłączenie aktywnych i zorganizowanych aktorów z dialogu miejskiego owocuje ograniczeniem zdolności rozwojowych miasta. Wyłączenie w konsekwencji zawsze kosztuje więcej niż społeczne włączenie.